انواع ترک در بتن (دلایل ترک در بتن و راهکار)

وقتی شکاف یا ترکی در دال یا دیوار بتنی خود می بینید، اولین فرضی که به طور معمول به ذهن شما خطور می کند این است که قصوری از سوی مجریان کار و یا کارگران سر زده است. اما این فقط یکی از فرضیه های موجود است و دلایل زیادی می تواند داشته باشد. ترک خوردن بتن ها در هنگام ساختمان سازی امری رایج است و گریز از برخی از انواع ترک در بتن اجتناب ناپذیر است.

حتی با به کار بردن بهترین نوع متریال در فرآیند بتن ریزی، انتظار فوندانسیون یا دیوار ها و ستون های بدون ترک غیر قابل ممکن است. در نتیجه، طراح و پیمانکار ساختمان باید مالک ساختمان را راجع به این موضوع توجیه کنند که انتظار مقداری ترک خوردگی و پیچ خوردگی بتن در هر پروژه ساخت و ساز طبیعی است و چنین اتفاقاتی لزوماً بر کفایت طراحی کف و دیوار ها یا کیفیت سقف ها و ستون ها آن تأثیر منفی نمی گذارد.

6 مورد از رایج ترین انواع ترک بتن

شش مورد از رایج ترین انواع ترک در بتن وجود دارد که در این بخش به معرفی هر یک از آن ها و دلیل وقوع شان می پردازیم. پس در ادامه همراه ما باشید.

1. ترک انقباض پلاستیکی بتن

زمانی که بتن هنوز در حالت سیال و نرم خود قرار دارد (قبل از سخت شدن)، مقدار زیادی آب و رطوبت در داخل آن وجود دارد. هنگامی که آب و رطوبت به تدریج از ساخار این سازه های بتنی خارج می شوند، فضای خالی بزرگی بین ذرات جامد بتن باقی می گذارند. این فضا های خالی ساختار بتن را ضعیف و مستعد ترک خوردن می کند. این نوع ترک‌ خوردگی در اغلب سازه ها اتفاق می‌ افتد و به آن «ترک انقباضی پلاستیک» می گویند.

در حالی که ترک ‌های انقباض پلاستیکی می‌ توانند در هر جایی از دال یا دیوار اتفاق بیفتند، تقریبا همیشه در گوشه ‌های یک سازه و یا برای اجسام دایره ‌ای شکل، در وسط یک دال (لوله‌ ها، وسایل لوله‌ کشی، زهکش ‌ها و منهول‌ ها) اتفاق می ‌افتند. از آنجایی که بتن نمی تواند در اطراف یک گوشه جمع شود، تنش باعث ترک خوردن بتن از نقطه آن گوشه می شود.

ویژگی ترک های انقباض پلاستیکی

ترک های انقباض پلاستیک معمولاً از نظر عرض بسیار باریک هستند و به سختی قابل مشاهده هستند. در حالی که تقریباً نامرئی است، مهم است که به یاد داشته باشید که ترک های انقباض پلاستیکی فقط روی سطح وجود ندارند، بلکه در کل عمق سازه بتنی گسترش می یابند.

ساخت یک ترکیب بیش از حد مرطوب، عامل موثر در جمع شدگی و ترک خوردگی در بتن است. در حالی که آب یک عنصر ضروری در هر مخلوط بتن است، اما مقادیر زیاد آن و خارج از فرمولاسیون، می تواند دردسر ساز شود. هنگامی که ترکیب ساخته شده حاوی آب بیش از حد باشد، سازه بتنی بیش از حد انتظار منقبض می شود و همین سبب ترک خوردگی بتن می گردد. هوای گرم یکی دیگر از دلایل عمده ترک خوردگی از طریق انقباض پلاستیکی است. برای جلوگیری از بروز ترک خوردگی بتن به شکل انقباض پلاستیکی، می توان از اتصالات کنترلی برای جلوگیری از این امر استفاده کرد. همین موضوع باعث می شود تا با کوچکتر شدن سازه بتنی پس از تبخیر آب موجود در سازه، درزها باز شده و اتصالات جلوی ترک خوردگی و از هم گسستگی آن را بگیرند.

2. ترک های انبساطی بتن

درست مانند یک بادکنک در هوای گرم کمی بزرگتر می شود، گرما نیز باعث انبساط بتن می شود. هنگامی که بتن منبسط می شود، به هر چیزی که در راه خود باشد فشار می آورد (به عنوان مثال یک دیوار آجری یا دال مجاور). وقتی هیچکدام توانایی خم شدن را ندارند، نیروی انبساط می تواند برای ترک خوردن بتن کافی باشد.

اتصالات انبساطی به عنوان نقطه جداسازی، بین سایر سطوح مجاور در بتن استفاده می شود. درز های انبساط که معمولاً از مواد تراکم پذیری مانند آسفالت، لاستیک یا الوار ساخته می شوند، باید به عنوان ضربه گیر عمل کنند تا تنشی را که انبساط به بتن وارد می کند کاهش داده و از ترک خوردن آن جلوگیری کند.

3. ترک بتن ناشی از یخ زدگی

زمانی که زمین یخ می زند، در فرآیند انبساط و انقباض خود چندین سانت بالاتر می آید و سپس پایین تر می رود. این حرکت زمین که توسط چرخه انجماد و ذوب ایجاد می شود، عامل بزرگی است که در ترک خوردن بتن تاثیرگذار است. اگر دال به قدر کافی فضای آزاد نداشته باشد که با زمین حرکت کند، دال ترک می خورد.

ریشه درختان بزرگ می توانند همین اثر را روی دال داشته باشند. اگر درختی خیلی نزدیک به دال قرار گیرد، ریشه های در حال رشد می توانند سطح بتن را بلند کرده و بشکنند.

4. ترک خوردن بتن ناشی از نشست زمین

از طرف دیگر، نشست زمین در زیر یک دال بتنی نیز می تواند باعث ایجاد ترک در آن بشود. ته نشین شدن ترک ها معمولاً در شرایطی اتفاق می افتد که یک فضای خالی در زیر سطح بتن و بین زمین ایجاد می شود. به زمانی فکر کنید که یک درخت بزرگ از اطراف جدا می‌ شود و ریشه‌ها شروع به تجزیه می‌کنند یا زمانی که شرکت آب و فاضلاب یا برق برای راه اندازی خطوط جدید، لوله ‌ها و غیره سنگر حفر می‌ کند و وقتی دوباره آن را پر می ‌کنند، به اندازه کافی حفره ایجاد شده را پر نمی کنند. این ها مواردی هستند که احتمال ایجاد شکاف های ته نشینی در بتن را افزایش می دهند.

5. ترک های بتن ناشی از بارگذاری بیش از حد دال

اگر چه بتن یک مصالح ساختمانی بسیار قوی است، اما محدودیت هایی و ضعف هایی نیز دارد. قرار دادن وزن بیش از حد روی دال بتنی می تواند باعث ترک خوردن آن شود. وقتی می شنوید که یک مخلوط بتن دارای مقاومت 2000، 3000، 4000 یا 5000+ PSI است، به پوند در هر اینچ مربع اشاره دارد که برای خرد کردن آن دال بتنی نیاز است.

وقتی صحبت از سازه های بتنی مسکونی می شود، بارگذاری بیش از حد بر روی دال، توصیه نمی شود. در عوض، باید اضافه بار را روی زمین اعمال کنند. پس از باران شدید یا ذوب برف، زمانی که زمین زیرین نرم و مرطوب است، وزن بیش از حد بر روی دال می تواند بتن را به سمت پایین فشار داده و منجر به ایجاد ترک در ساختار آن شود. اکثر صاحبان خانه ‌های مسکونی که وسایل نقلیه بزرگ از خیابان کنار خانه شان عبور می کنند، شاهد این نوع ترک خوردگی هستند.

6. ترک های بتن ناشی از خشک شدن زودرس

دو نوع ترک متداول وجود دارد که در اثر خشک شدن زودرس ایجاد می شود:

• ترک های کرازینگ

این مدل ترک ها بسیار ظریف و سطحی هستند که شبیه تار عنکبوت یا شیشه های شکسته هستند. هنگامی که یک دال بتنی خیلی سریع رطوبت خود را از دست می دهد، احتمالاً ترک های شدید ظاهر می شوند. در حالی که وجود این ترک ‌ها برای شما ناخوشایند است، اما خوشبختانه باید بدانید که نگران کننده نیستند.

• ترک‌ های پوسته ‌ای

معمولاً در طول فرآیند مهر زنی بتن اتفاق می‌ افتند که راهی برای افزودن بافت یا طرح به سطوح بتنی است. در روز های آفتابی یا بادخیز که قسمت بالای دال سریع تر از قسمت پایینی آن خشک می شود، سطح بالای بتن می تواند پوسته پوسته شود. هنگامی که فرآیند مهرزنی انجام می شود، سطح را در نزدیکی درزهای مهر شده از هم جدا می کند و باعث ایجاد ترک های کوچک در اطراف لبه های بیرونی "سنگ ها" می شود. ترک های پوسته ای نیز مانند ترک کرازینگ، یک مسئله ساختاری و نگران کننده نیستند که برای رفع آن ها تصمیمی گرفته شود.

دلایل وجود انواع ترک در بتن

تعیین اینکه دقیقاً چه چیزی باعث ایجاد یک ترک خاص شده است، اغلب دشوار است. آماده‌ سازی مناسب محل، ساخت یک ترکیب با کیفیت و روش ‌های عمل آوری و ریخته گری بتن، می‌تواند برای به حداقل رساندن ظاهر ترک ‌ها و تولید یک پروژه بتنی زیباتر کمک کند.

ما نمی توانیم بر اهمیت طراحی و ساخت یک ترکیب با کیفیت در کنترل ترک بتن تاکید کنیم. اما می توانید چک لیست ما را بخوانید؛ بهترین فرمول ترکیب بتن را برای پروژه خود دریافت کنید تا شما و تامین کننده بتن شما را به سمت ایجاد بهترین مخلوط برای پروژه بتن ریزی خود راهنمایی کند.

سخن آخر

مکانیسم‌ های پریشانی که می‌ توانند باعث ایجاد ترک در بتن شوند، به مکانیسم‌ هایی که در حالت پلاستیک و در حالت سخت شده رخ می ‌دهند تقسیم می شوند. و همچنین ممکن است بر اساس اینکه از عوامل داخلی یا عوامل خارجی مانند دلایل انبساط ناشی می ‌شوند، متمایز شوند. انبساط، اضافه بار، مهار، یا واکنش های شیمیایی. خود ترک ها ممکن است از ریز ترک های داخلی کوچک تا ترک های بسیار بزرگ ناشی از عوامل خارجی طبیعت متغیر باشند. یک تعمیر یا کاهش موفقیت آمیز دیسترس بتن مستلزم تعیین دقیق علت اصلی ترک با روش هایی است که شامل مشاهده بصری، مغزه گیری و آزمایش غیر مخرب است.